Valbeveiliging – Veilig vallen doe je zo

Wanneer is valbeveiliging verplicht?

Valbeveiliging is volgens de Arbowetgeving noodzakelijk als je meer dan 2,5 meter boven de grond en/ of minder dan 4 meter van de rand van een dak werkt. Maar aangelijnd werken (aan een kabel, lijn of veiligheidsharnas), zoals persoonlijke valbeveiliging ook wel wordt genoemd, heeft niemands voorkeur.

Voordat je voor deze optie kiest moet je eerst onderstaande vragen nog eens stellen:

• Moeten de werkzaamheden werkelijk op hoogte en/ of zo dichtbij de dakrand worden uitgevoerd? Kan het ook op een andere locatie?

• Is het mogelijk te werken met een vrijheidsbeperkende veiligheidslijn? Zo’n lijn voorkomt dat een werknemer te dicht bij de dakrand komt

• Kunnen vallende werknemers ook op een andere manier worden opgevangen, bijvoorbeeld met een vangnet?

Dergelijke collectieve valbescherming heeft altijd de voorkeur boven individuele valbeveiliging. Zijn collectieve maatregelen zoals een hekje of vangnet niet voldoende? Dan is persoonlijke valbeveiliging noodzakelijk. Onderstaand meer over de vier onderdelen van valbeveiliging.

Het veiligheidsharnas

Wie valt en plots wordt afgeremd, voelt een enorme klap op het lijf. Ook als die wordt veroorzaakt door een kabel in plaats van de grond. Die klap moet goed worden opgevangen. Een veiligheidsharnas zorgt daarvoor.

Enkel een gordel om de heupen is niet genoeg. Een goed valbeveilingsharnas heeft ook banden om benen, borst en schouders. Zo vangen de billen de meeste krachten op, wat het minst belastend is voor het lichaam. Al die banden moeten op elke mogelijke manier kunnen worden aangepast aan de gebruiker. Dit maakt het harnas comfortabeler én veiliger.

Het valharnas gebruiken

Vanzelfsprekend moet het vastmaken en juist instellen van het harnas met veel aandacht gebeuren. Niet te strak, maar ook zeker niet te los. Juist de banden in de liezen moeten voldoende strak worden aangetrokken. Bij te losse banden bestaat het risico dat de genitaliën afgekneld worden bij een val.

Mits het harnas juist is vastgemaakt en aangehaakt, blijft de gebruiker rechtop hangen na een val, ook als hij bewusteloos is geraakt. Dat komt doordat de bevestiging van de lijn naar het dak meestal op de rug tussen de schouderbladen zit. Door die positionering blijft het lichaam rechtop, wat bijdraagt aan comfortabel en veilig werken op hoogte.

De werklijn of vallijn

Een veiligheidsharnas is waardeloos als er geen goede lijn naar het dak of een ander hoog object aan vastzit. De werklijn of vallijn is niet veel meer dan een stuk touw dat de werknemer bewegingsvrijheid geeft.

Wanneer je op een vaste plek werkt, bijvoorbeeld in een hoogwerker, voldoet één werklijn. De hoogwerker en niet de werknemer beweegt dan immers naar de juiste plek. Maar wanneer de werknemer gedwongen is zich te verplaatsen, bijvoorbeeld omdat hij op het dak loopt, kan er beter worden gekozen voor twee werklijnen. De werknemer maakt dan de eerste lijn los, zet die op de nieuwe werkplek vast en ontkoppelt daarna pas de tweede lijn. Zo is er altijd een werklijn bevestigd. Een mooi voorbeeld van valbeveiliging op een plat dak.

Val van lage hoogte gevaarlijker dan je denkt

Alleen zo’n werklijn is echter niet genoeg beveiliging voor een val. Door de val komt er namelijk veel kracht vrij die gewone werklijnen niet kunnen absorberen. Het lichaam moet de kracht dan helemaal zelf opvangen, wat ernstig letsel kan veroorzaken. Een persoon van 100 kg kan bij een val van een halve meter een kracht te verwerken krijgen die grofweg gelijk is aan 660 kg.

In de combinatiesystemen zit de werklijn daarom vast aan een valdemper. Een goede valdemper kan de valkracht verminderen tot ‘slechts’ 130 kg. Lees in de volgende alinea meer over deze valdemper.

Valdemper of valstopapparaat

De valdemper zit tussen de werklijn en het veiligheidsharnas. Het is eigenlijk ook gewoon een touw, maar dan netjes opgevouwen in een omhulsel. Deze vallijn met valdemper is van een ander materiaal dan de werklijn en moet aan meer eisen voldoen. Deze moet onder andere sterk genoeg zijn om de val en de meeste kracht die daarbij vrijkomt op te vangen en te absorberen.

Een alternatief voor een valdemper met werklijn, is een los valstopapparaat. Vooral op plekken waar regelmatig op hoogte gewerkt wordt, is dit een goede oplossing. Dit apparaat bevestig je aan het dak of een ander hoog object. De lijn uit het apparaat maak je vervolgens rechtstreeks aan je veiligheidsharnas vast.

Dankzij een automatisch oprolsysteem staat de lijn voortdurend strak. Dit systeem zorgt er ook voor dat de boel blokkeert bij een te grote versnelling. Vergelijkbaar dus met een autogordel. Zo wordt de afstand die iemand valt zo kort mogelijk gehouden. Dat is voor sommige moeilijke situaties een belangrijke vereiste. Er zijn complete valbeveiligingskits verkrijgbaar met valharnas, valstop en/of vallijnen.

Verankering valbeveiliging

Welke lijn of veiligheidssysteem je ook gebruikt, als hij niet goed vastzit aan een dak of ander hoog object, gaat er nog steeds van alles mis. De verankering moet dan ook aan allerlei eisen voldoen. Het kan bijvoorbeeld een reling zijn, maar ook een speciaal gemonteerd oog. Deze ogen moeten een flinke schokbelasting aankunnen, minimaal 1000 kg.

Het is verstandig om het verankeringspunt voor de veiligheidslijn niet dusdanig te monteren dat de werklijn langs een scherpe hoek moet, omdat dit slijtage kan veroorzaken.

Reddingsplan ter voorkoming van een Harness suspension trauma

Naast een goede valbeveiliging, is het opstellen van een gedegen reddingsplan cruciaal. Het is een misvatting te denken dat iemand na een val met valbeveiliging ongeschonden is. Na een val kan het slachtoffer ernstige gezondheidsschade oplopen door harness suspension trauma (of hangtrauma).

Dit trauma kan ontstaan als het slachtoffer te lang blijft hangen in een harnas na een val. Een hangtrauma kan al binnen 10 tot 15 minuten optreden. Het is dan ook zaak om middels een vooraf opgesteld reddingsplan het slachtoffer zo snel en veilig mogelijk te bevrijden uit deze benarde positie. Na een val oefent het harnas namelijk een grote druk uit op de aderen met name in de benen.Hierdoor kan het zo zijn dat het bloed niet meer goed vanuit de benen wordt rondgepompt met als gevolg bloeddrukdaling, orgaanuitval en tekort aan zuurstof. Dit kan bewusteloosheid veroorzaken en het slachtoffer kan zelfs overlijden.

Er zijn tal van bedrijven die je kunnen helpen met het opstellen van dit belangrijke reddingsplan.

Manutan werkt voor jouw veiligheid

Tot zover de informatie en tips over valbeveiliging en veilig werken op hoogte. Meer weten over veilig werken? Bekijk dan ook onze andere blogs en bekijk onze producten voor valbeveiliging. Wij dragen graag bij aan een betere veiligheid bij jou op de werkplek.