Wereldwijd dienen zich allerlei uitdagingen aan op het vlak van duurzame ontwikkeling en milieubescherming. Daarom ontwikkelen of versnellen talloze bedrijven hun strategie op het vlak van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). Een van de belangrijkste drijfveren voor die aanpak is de groeiende belangstelling voor de circulaire economie. En terecht. Volgens de ngo Circle Economy kunnen de strategieën voor circulaire economie de uitstoot van broeikasgassen met zo’n 39% verminderen en zo de klimaatopwarming tot 2C° beperken. Dit concept (de tegenpool van de lineaire ‘wegwerpeconomie’) biedt bedrijven allerlei kansen om te besparen en meteen ook efficiënter te worden. Maar daarvoor is het aangewezen om een echte circulaire strategie uit te stippelen. Houd hierbij rekening met enkele essentiële fasen en het advies van de experts.
Een circulaire strategie uitwerken en toepassen in je bedrijf: hoe begin je eraan?
Slim en efficiënt werken
Wat is de circulaire economie?
De Verenigde Naties definiëren ‘circulaire economie’ als volgt: “De circulaire economie is een systeem van productie, uitwisseling en delen dat sociale vooruitgang, instandhouding van het natuurlijke kapitaal en economische ontwikkeling, zoals gedefinieerd door de Brundtland-commissie, mogelijk maakt. Het ultieme doel? De economische groei loskoppelen van de uitputting van de natuurlijke hulpbronnen door innovatieve producten, diensten, bedrijfsmodellen en openbare beleidslijnen te creëren, rekening houdend met de hele levenscyclus van het product of de dienst. Dit model berust op een optimaal gebruik van de hulpbronnen en op de creatie van positieve waardeketens. Het legt met name de nadruk op nieuwe ontwerp-, productie- en consumptiemethodes, op een langere gebruiksduur van de producten, net als op het hergebruik en de recyclage van de onderdelen.”
1. Sta stil bij je bedrijfsmodel
Het eerste wat je moet wanneer je aan een strategie voor circulaire economie in je bedrijf begint, is de hele waardeketen onder de loep nemen. Zo krijg je een beter beeld van waar het huidige lineaire bedrijfsmodel op zijn limieten botst.
Justine Laurent, algemeen directrice van Circulab, een onafhankelijke designstudio en adviesbureau in strategie, legt uit: “Allereerst moet je even stilstaan bij je bedrijfsactiviteiten en beseffen welke problemen de lineaire economie inhoudt. Dat kan dan gaan om een gebrek aan beschikbare middelen (grondstoffen, energie enz.), een overmatige afvalproductie, producten met een te beperkte levensduur enz. Zo’n analyse opent ieders ogen en doet hen inzien dat de overstap naar de circulaire economie echt belangrijk is voor het voortbestaan van hun bedrijfsmodel.”
Bedrijven moeten hiervoor hun hele systeem in kaart brengen. Zo’n eerste diagnose brengt de risico’s en de mogelijke kansen aan het licht. Want we mogen niet vergeten dat de circulaire economie in de eerste plaats het antwoord op een probleem is. Het is niet de bedoeling om overal en tegen elke prijs circulair zaken te doen.
Deze eerste fase vereist geen specifieke expertise. De leidinggevenden kunnen gewoon de betrokken partijen samenbrengen (leveranciers, partners, medewerkers enz.). Het idee? De nodige informatie verzamelen en samen naar oplossingen zoeken.
2. Voer de circulaire principes stap voor stap in
Door je processen in kaart te brengen, krijg je als bedrijf een duidelijk beeld van de verschillende manieren om circulair te werken. Op basis van de vastgestelde macro-economische problemen kun je oplossingen op micro-economisch niveau bedenken. Aan mogelijkheden geen gebrek. Wil je als bedrijf op een circulaire manier aan de slag gaan, dan kun je bijvoorbeeld:
de afvalproductie verminderen;
meer rekening houden met de industriële en territoriale ecologie;
de levenscyclus van je producten herbekijken;
meer ecologisch verantwoorde producten maken;
opteren voor een nieuw model gebaseerd op de functionaliteitseconomie
Zo kunnen bedrijven de circulaire principes toepassen of zelfs een hele strategie in het teken van de circulaire economie uitwerken. Wat ze ook kiezen, elke ingreep moet perfect in de bedrijfsstrategie worden ingepast. Want als zo’n project wordt geleid door één persoon of team en evolueert in de marge van de algemene bedrijfsdynamiek, is het gedoemd om te mislukken.
De digitale transformatie is daarvan het perfecte voorbeeld. Digitalisering is een zaak van iedereen, net zoals de circulaire economie dat is. Zulke transformaties moeten transversaal en op alle niveaus en diensten doordringen. Omdat dergelijke grootschalige projecten gevolgen hebben voor het hele bedrijf, vereisen ze ook een complexe gedragsverandering.
Justine Laurent raadt daarom aan om stap voor stap te werken: “Bedrijven hebben er alle baat bij de circulaire principes eerst uit te proberen in een gebied met veel potentieel (bloeiende markt, rijpe markt enz.). Die eerste test levert hen doorgaans heel wat inzichten op en maakt een eerste paradigmaverschuiving in het bedrijf mogelijk.”
3. Mik op verschillende succesfactoren
Om met succes circulair te gaan werken binnen je bedrijf, zijn de volgende vier goede praktijken van essentieel belang.
Stem je bedrijfsmissie af op je circulaire doel
Allereerst moeten de missie (de bestaansreden dus) van je bedrijf en je strategie voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen absoluut in lijn zijn met de beginselen van de circulaire economie. Dat maakt deze belangrijke strategische ommezwaai zinvol en voedt vanzelf de stappenplannen voor de verschillende diensten.
Breng alle actoren bijeen
Ga rond de tafel zitten met alle interne en externe partijen die bij de kwestie betrokken zijn: de mensen van operations, support en sales; je partners; je leveranciers; je directie enz. Maar denk eraan: de oplossingen vind je nooit in de structuur zelf.
Bekijk het dus zo breed mogelijk. Zo kun je ook allesomvattende oplossingen bedenken die nuttig zijn voor alle dimensies van je project.
Betrek je teams zo snel mogelijk
Als je wilt dat je medewerkers zich deel voelen van de circulaire transitie en zo goed mogelijk meewerken, moet je ze hierin zo vroeg mogelijk betrekken. Vanaf de allereerste diagnose dus. Dat kan bijvoorbeeld via trainingssessies. Zo heeft iedereen een duidelijk beeld van de uitdagingen van zo’n transformatie.
Hanteer de juiste indicatoren
Om alles in goede banen te leiden, moeten de doelstellingen, meetinstrumenten en KPI’s aangepast zijn aan het proces. Misschien moet je de huidige indicatoren (i.v.m. milieu en verbruik van de hulpbronnen) aanpassen en ze aanvullen met nieuwe en betere indicatoren. Zo kun je tegelijk de effecten van je maatregelen meten en je circulaire strategie in ruime zin sturen.
De circulaire economie biedt dus niet alleen een antwoord op de uitdagingen van een ecologische en solidaire transitie, maar is ook een fantastische hefboom voor bedrijven om te evolueren. Hun concurrentievermogen en veerkracht krijgen hierdoor een boost. Willen bedrijven echt circulair worden, dan moeten ze dit proces collectief en systematisch uitvoeren, stap voor stap.
